Materię posiadania środków odurzających oraz substancji psychotropowych reguluje ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Art. 62 tejże ustawy penalizuje posiadanie wspomnianych substancji, co oznacza faktyczne, choćby krótkotrwałe władztwo nad rzeczą. Należy wspomnieć, iż posiadanie środków odurzających i substancji psychotropowych jest, rzecz jasna, dozwolone, ale w ściśle określonych przez komentowaną ustawę przypadkach, przez wskazane w niej podmioty i po spełnieniu ustawowych wymogów. Artykuł 33 ustawy dopuszcza używanie środków odurzających grup I-N i II-N oraz substancji psychotropowych grup II-P, III-P i IV-P wyłącznie w celach medycznych, przemysłowych lub prowadzenia badań, a substancji psychotropowych grupy I-P – jedynie w celu prowadzenia badań, natomiast środków odurzających grupy IV-N – tylko w celu prowadzenia badań oraz w lecznictwie zwierząt – w zakresie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 44f ustawy. Legalne posiadanie środków odurzających, substancji psychotropowych oraz prekursorów kategorii I dopuszczalne jest – z mocy art. 34 ustawy – wyłącznie przez przedsiębiorców, jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne uprawnione na podstawie przepisów ustawy, rozporządzenia 273/2004 lub rozporządzenia 111/2005. Natomiast posiadane bez uprawnienia wymienione środki, substancje lub ich preparaty oraz prekursory kategorii I podlegają zabezpieczeniu przez organy ścigania lub organy celne w trybie określonym w przepisach o postępowaniu karnym.
Uwaga! Szczegółowe oznaczenia podanych wyżej grup narkotyków znajdują się w załącznikach do rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych.
Ciekawym aspektem tejże materii jest to, jak posiadanie środków odurzających oraz substancji psychotropowych jest rozumiane przed sądy. Jako przykład można wskazać wyrok z dnia 7 grudnia 2006 roku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku (II AKa 249/06), który wskazuje, iż: ,,przedmiotem czynu polegającego na bezprawnym posiadaniu środków odurzających musi być co najmniej taka ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, która wystarczy przynajmniej na jednorazowe ich użycie przez jedną osobę w celach innych niż medyczne w dawce przyjętej czy uznawanej jako typowa dla danego środka odurzającego lub substancji psychotropowej”.
Jest to niejako wyjście naprzeciw sytuacjom kuriozalnym, kiedy sądy wydawały wyroki za posiadanie narkotyków w ilości śladowych, np. pozostałości po substancjach psychotropowych, nikłe resztki.
W tym miejscu przytoczyć należy również stanowisko Sądu Najwyższego na temat rozumienia posiadania i karalności zażywania narkotyków: ,,nie ulega wątpliwości, że ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii nie penalizuje wprost ani poprzez przepisy zakazujące posiadania środków odurzających samego zażywania narkotyków przez sprawcę. Intencją ustawodawcy było poddanie karalności posiadania środka narkotycznego w chwili stwierdzenia tego czynu. Takie posiadanie jednak powinno nosić cechy pewnej trwałości od momentu wejścia przez sprawcę w posiadanie środka odurzającego do momentu ujawnienia tego faktu przez organy ścigania. Nie jest przecież możliwe użycie środka odurzającego bez wcześniejszego wejścia w jego „posiadanie”. Poza obszarem penalizacji nadal pozostaje proces zażywania środka odurzającego lub substancji psychotropowej, który zawsze wiąże się z jakąś formą „posiadania”, „dysponowania”, „dzierżenia” czy po prostu „trzymania” takiego środka. Wszystkie te formy dysponowania środkiem odurzającym w omawianej sytuacji nie mogą być uznane za jego „posiadanie” w rozumieniu art. 62 komentowanej ustawy. A zatem w przypadku użycia w całości środka odurzającego karanie takiej osoby za wcześniejsze jego posiadanie stanowiłoby obejście zakazu karania zachowania, które z istoty swej nie jest typizowane jako czyn zabroniony. Takie karanie byłoby wyrazem złamania podstawowych reguł procesu karnego, w szczególności zasady nullum crimen sine lege”.
Uwaga! Sankcją za posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych wbrew przepisom ustawom jest kara pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 62 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przewiduje typ kwalifikowany przestępstwa, co oznacza, iż surowiej karane jest posiadanie znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu stwierdził, że miarą znacznej ilości środków narkotycznych jest stosunek do potrzeb jednego człowieka. Za znaczną uznaje się ilość wystarczającą do jednorazowego zaspokojenia potrzeb kilkudziesięciu osób.
Przykład! Skazany stanął pod zarzutem posiadania 35,99 g amfetaminy i nie mniej niż 30 g marihuany. Jeśli zatem wziąć pod uwagę, że dla posiadanej przez oskarżonego marihuany przyjmuje się, że typową porcją pozwalającą na odurzenie jest 1 g, a w wypadku amfetaminy od 0,1 g, to bez wątpienia posiadana przez skazanego łączna ilość obu środków odurzających pozwalała na odurzenie ponad 300 osób. Taka ilość środków odurzających posiadanych przez skazanego pozwalała na uznanie posiadania znacznej ilości środków narkotycznych w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i zakwalifikowanie tego czynu z art. 62 ust. 2 tej ustawy (postanowienie SN z 03.12.2020 r., I KK 167/20)
Za posiadanie znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych sankcją jest kara pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Ostatnim elementem tejże tematyki jest typ uprzywilejowany przestępstwa posiadania narkotyków, tj. wypadek mniejszej wagi. Wypadek mniejszej wagi rozumie się powszechnie jako posiadanie nieznacznej ilości narkotyków. Również w tej sytuacji z pomocą w wyjaśnieniu przychodzi jedno z postanowień Sądu Najwyższego. Stwierdza się w nim, że: przy ocenie, czy posiadanie narkotyku można uznać za wypadek mniejszej wagi w rozumieniu art. 62 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomani należy brać pod uwagę nie tylko samą ilość środka odurzającego lub substancji psychotropowej, która wystarczała na utworzenie jednej porcji skutecznej psychoaktywnie, ale także rodzaj narkotyku (np. amfetamina nienależąca do narkotyków najłagodniejszych) oraz okoliczności podmiotowe czynu (np. że oskarżony był już karany za przestępstwo z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Uwaga! Sankcją za wypadek mniejszej wagi jest kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
