Generalną zasadą jest to, że matką dziecka jest ta kobieta, która je urodziła. Są jednak sytuacje, kiedy zostanie sporządzony akt dziecka nieznanych rodziców lub macierzyństwo kobiety wpisanej do aktu urodzenia dziecka zostanie zaprzeczone. W takich przypadkach można żądać ustalenia macierzyństwa na podstawie art. 6110 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Takie powództwo może wnieść dziecko przeciwko matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. W sytuacji, kiedy w trakcie powództwa dziecko umrze, ustalenia macierzyństwa mogą dochodzić jego zstępni.
Oprócz dziecka, powództwo o ustalenie macierzyństwa może wytoczyć matka przeciwko dziecku, a jeśli dziecko nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Warto wiedzieć! W rozumieniu art. 6110 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ,,matka” oznacza macierzyństwo biologiczne.
Legitymację do wytoczenia powództwa o ustalenie macierzyństwa ma także prokurator. Taką opcję przewiduje art. 6116 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Prokurator weźmie udział w sprawie, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie przez prokuratora powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności.
Uwaga! Matka również nie może wytoczyć powództwa o ustalenie macierzyństwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, matka może wytoczyć powództwo o ustalenie macierzyństwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.
Sądem właściwym do wytoczenia powództwa o ustalenie macierzyństwa jest sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania osoby wytaczającej powództwo. Warto także pamiętać, że na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych strona dochodząca ustalenia macierzyństwa jest zwolniona od kosztów sądowych.
Wyrok uwzględniający powództwo o ustalenie macierzyństwa ma charakter konstytutywny, jest skuteczny z mocą wsteczną, tj. od chwili urodzenia się dziecka i jest skuteczny wobec osób trzecich. Orzeczenie wywołuje także bezpośrednie skutki w zakresie aktu urodzenia dziecka.
Jeśli chodzi zaś o zaprzeczenie macierzyństwa, to jest to nic innego, jak wykazanie, że w akcie urodzenia dziecka jest wpisana kobieta, która go nie urodziła. Podstawę takiego powództwa stanowi art. 6112 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Legitymację do wniesienia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa posiada dziecko, które wytacza je przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, a jeżeli kobieta ta nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Takie powództwo może wnieść także matka przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka i przeciwko dziecku, a jeżeli kobieta ta nie żyje, to tylko przeciwko dziecku.
Również kobieta, która jest wpisana w akcie urodzenia dziecka, jako jego matka, może wnieść powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa przeciwko dziecku. Dodatkowo, powództwo te może wytoczyć mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka. Mężczyzna ten wytacza powództwo przeciwko dziecku i tej kobiecie, a jeśli kobieta nie żyje, to tylko przeciwko dziecku.
W sprawie o zaprzeczenie macierzyństwa prokurator może wystąpić na tej samej zasadzie, co w sprawie o ustalenie macierzyństwa.
Uwaga! Zaprzeczenie macierzyństwa może odbyć się tylko w odpowiednich terminach. Matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako jego matka. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności.
Tak samo, jak przy ustaleniu macierzyństwa, zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia macierzyństwa mogą dochodzić jego zstępni.
Ważne! Na podstawie art. 27 pkt. 4 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa podlega opłacie stałej w wysokości 200 zł.
